De omstandigheden zijn uitzonderlijk en daar heb ik het volste begrip voor. Waar ik minder begrip voor kan opbrengen is dat dove gebarentaalgebruikers op hun informatiehonger moeten blijven zitten.
Allereerst een dikke pluim voor de VRT en VTM die grote inspanningen hebben geleverd (en nog steeds leveren) om hun nieuwsuitzendingen – ook de extra uitzendingen – te voorzien van teletekstondertiteling. En duim omhoog voor de VRT waar een tolk Vlaamse Gebarentaal (VGT) live het Journaal van 19 uur vertolkt naar VGT.
Toch even een kanttekening. Te midden van de constante informatietsunami via het kleine scherm, de radio en online over de terreurdreiging in Brussel, moeten gebarentalige doven het dus stellen met amper een half uur nieuws in Vlaamse Gebarentaal per dag. Van achterstelling gesproken!
Waarom nieuws in Vlaamse Gebarentaal zo belangrijk is? Omdat veel doven moeite hebben met het correct begrijpen van het Nederlands, waardoor snel misverstanden kunnen ontstaan. Om tal van redenen is het gesproken Nederlands voor hen niet zo toegankelijk. Zelfs de beste “liplezers” missen veel informatie. Ook geschreven Nederlands blijft voor veel doven moeilijk te begrijpen. Ten eerste omdat ze veel achtergrondinfo missen waarover horenden wel beschikken (denk aan TV en radio) en de vele finesses van de Nederlandse taal niet altijd vatten. De Vlaamse Gebarentaal is daarentegen zeer visueel en de enige taal waarin ze vlot communiceren en informatie uitwisselen.
Als dan het Belgisch Crisiscentrum (@CrisiscenterBE) via Twitter bevestigt dat het speciale telefoonnummer 1771 inderdaad niet bereikbaar is voor dove burgers maar dat zij het centrum kunnen contacteren via Twitter en Facebook, breekt mijn klomp. Waarom niet “pour les flamands le même chose”? Zijn doven de “flamands de service”? Waarom moeten doven en slechthorenden zich altijd tevreden stellen met minder dienstverlening vanwege de overheid? Wij zijn toch ook burgers van dit land en wij betalen ook (veel) belastingen aan vadertje staat! Dan willen we graag evenveel dienstverlening terug voor ons geld!
Nochtans liggen de oplossingen voor het rapen. Het Belgisch Crisiscentrum gaf al zelf aan op Twitter dat doven 1771 toch ook kunnen bereiken via de afstandstolkendienst van het CAB, maar dat is slechts geopend op werkdagen van 8.30 tot 12.30u (op woensdag ook van 13 tot 17u). Deze namiddag werd beslist dat zolang het OCAD dreigingsniveau 4 handhaaft, het CAB extra geopend zal zijn van 18 tot 20u. Er is inderdaad ook nog Teletolk, de afstandstolkendienst via chat van de Vlaamse overheid. Echter, vergeet niet dat het (geschreven) Nederlands voor veel doven moeilijk is. Dus die dienst is niet populair bij doven, zeker niet in crisissituaties. Algemeen knelpunt blijft dat doven in de namiddag, ‘s avonds of in het weekend niet naar 1771 kunnen bellen als ze met vragen zitten. Bovendien, enkel Vlaamse doven kunnen via CAB en Teletolk “bellen”. Wat dan met de Franstalige doven? Hebben zij niet evenveel recht op toegang tot informatie?
Wat betreft de visuele media: bij iedere extra nieuwsuitzending zou men steeds tolken gebarentaal moeten voorzien, naar het voorbeeld van het VRT-Journaal van 19u. En graag zowel op VRT als VTM! Zeker in crisissituaties is het van groot belang dat doven volledige toegang krijgen tot informatie in de taal waarvan zij zich het meest en het vlotst bedienen, de Vlaamse Gebarentaal dus. Ik zie net op Twitter dat de VRT deze week het 7u Journaal op Eén uitzonderlijk herhaalt met gebarentaal op het Plus-Kanaal (Ketnet) om 8u. Heel goed nieuws!
Daarnaast zou naar Amerikaans, Australisch en Nieuw-Zeelands voorbeeld op persconferenties naast de premier en/of bevoegde minister (of desgevallend de gouverneur of woordvoerder van het federaal parket) steeds een tolk Vlaamse Gebarentaal moeten staan die meteen in real-time alle informatie naar Vlaamse Gebarentaal kan omzetten. TV-beelden van persconferenties belanden trouwens vaak op websites van kranten en TV-redacties en kunnen dus online worden (her-)bekeken. Maar op internet wordt geen teletekstondertiteling meegenomen, dus valt veel info weg voor de dove kijker. Als er echter een tolk gebarentaal aanwezig was tijdens de persconferentie en die tolk wordt mee gefilmd, dan kan de dove kijker toch mee kijken en alles volgen. (De Vlaamse cameraploegen moeten er dan uiteraard ook aan denken om de tolk Vlaamse Gebarentaal mee te filmen. Anders heeft dit alles weinig zin).
Dat bij de duidingsprogramma’s van vorige week n.a.v. de aanslagen in Parijs op VRT en VTM geen tolken Vlaamse Gebarentaal werden voorzien, is m.i. een gemiste kans.
Om ervoor te zorgen dat informatie in gebarentaal werkelijk doordringt tot de dovengemeenschap kan het ministerie van binnenlandse zaken eventueel in samenspraak met de Vlaamse en Franstalige dovenfederaties bekijken of er nog nood is aan bijkomende informatie in de twee gebarentalen die in België gebruikt worden. Dat kan online komen via de websites van deze federaties en de website van Binnenlandse Zaken. Of de website van het Belgisch Crisiscentrum?
Immers, wegens het fragmentaire karakter van informatie op Facebook en zeker Twitter brengen deze sociale media onvoldoende nieuws voor dove burgers.
Het is belangrijk dat doven kunnen terugvallen op meer globale informatie en ook toegang krijgen tot duiding en achtergrondinformatie. Vergeet niet: er stroomt heel veel visuele en gesproken informatie over de hoofden van doven heen, informatie die horenden voor vanzelfsprekend aannemen. Ook wij doven zijn nieuwsgierig en willen graag alles weten, heet van de naald. En niet alleen in geschreven vorm maar ook in Vlaamse Gebarentaal. Mag het even?